زیارت اربعین
| اطلاعات دعا و زیارت | |
|---|---|
| موضوع | زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین |
| مأثور/غیرمأثور | مأثور |
| صادره از | امام صادق(ع) |
| راوی | صفوان بن مهران جمال |
| منابع شیعی | تهذیب الأحکام |
| زمان | روز اربعین |
| دعاها و زیارات مشهور | |
| دعای توسل • دعای کمیل • دعای ندبه • دعای سمات • دعای فرج • دعای ابوحمزه ثمالی • زیارت عاشورا • زیارت جامعه کبیره • زیارت وارث • زیارت امینالله • زیارت اربعین | |
نشانه های مؤمن پنج چیز است:
- خواندن ۵۱ رکعت نماز در شبانهروز (۱۷ رکعت نمازهای یومیه و ۳۴ رکعت نافلههای روزانه)؛
- زیارت اربعین؛
- انگشتر به دست راست کردن؛
- پیشانی را در سجده بر خاک نهادن؛
- بلند گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم».[۱]
زیارت اربعین زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین است. امام حسن عسکری(ع)، زیارت اربعین را از نشانههای مؤمن شمرده است. ازاینرو، شیعیان توجه ویژهای به آن دارند.
شیخ طوسی در كتاب التهذیب از صَفْوان جَمّال از امام صادق(ع) زیارتنامهای برای امام حسین(ع) در روز اربعین نقل کرده است. زیارتنامه دیگری نیز از عطیه عوفی از جابر بن عبدالله انصاری نقل شده که به زیارت نیمه رجب معروف است.
شیعیان عراق معمولاً در روز اربعین خود را برای زیارت امام حسین(ع) به کربلا میرسانند. آنان با پای پیاده از شهرهای خود راهی کربلا میشوند و با پیوستن زائران از دیگر کشورها پیادهروی اربعین را که از بزرگترین اجتماعات در جهان است، برگزار میکنند.
اهمیت
شیخ طوسی از امام حسن عسکری(ع) نقل کرده نشانههای مؤمن پنج چیز است و یکی از آنها زیارت اربعین است.(علامات المؤمن خمس : صلاة الخمسين ، وزيارة الاربعين ، والتختم في اليمين ، وتعفير الجبين ، والجهر ببسم الله الرحمن الرحيم.)[۲][یادداشت ۱]
علامه مجلسی در وجه استحباب زیارت اربعین آورده است که مشهور این است که سبب استحباب، بازگشت اسیران کربلا به کربلا و ملحق کردن سرهای شهدا به بدنهایشان توسط امام سجاد(ع) است.[۳] وی بازگشت اسرا به کربلا در اربعین اول را بعید شمرده و گفته است شاید وجه استحباب زیارت اربعین، زیارت جابر بن عبدالله انصاری باشد. از آنجا که او اولین زائر قبر امام حسین(ع) بود،[۴] بخاطر پیروی و تأسی از او زیارت در روز اربعین مستحب شمرده شد. از نظر او، ممکن است سبب استحباب، آزادی اسیران کربلا از اسارت و زندانی در این روز باشد.[۵]
علامه مجلسی از کفعمی نقل کرده که وجه نامگذاری زیارت اربعین، زمان آن است که بیستم صفر و مصادف با چهلم شهادت امام حسین(ع) است.[۶]
چگونگی زیارت اربعین
در روز اربعین دو زیارتنامه برای امام حسین(ع) نقل شده است:
زیارتنامه منقول از صفوان جمال
زیارتی است كه شیخ طوسی در كتاب التهذیب[۷] از صفوان جمّال روایت كرده است: امام صادق(ع) درباره زیارت اربعین به من گفت: هنگامی كه قسمت قابل توجهی از روز برآمد، این زیارتنامه را بخوان:
السَّلامُ عَلَىٰ وَلِيِّ اللّٰهِ وَحَبِيبِهِ، السَّلامُ عَلَىٰ خَلِيلِ اللّٰهِ وَنَجِيبِهِ، السَّلامُ عَلَىٰ صَفِيِّ اللّٰهِ وَابْنِ صَفِيِّهِ، السَّلامُ عَلَى الْحُسَيْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهِيدِ، السَّلامُ عَلَىٰ أَسِيرِ الْكُرُباتِ وَقَتِيلِ الْعَبَرَاتِ .
اللّٰهُمَّ إِنِّى أَشْهَدُ أَنَّهُ وَ لِيُّكَ وَابْنُ وَلِيِّكَ، وَصَفِيُّكَ وَابْنُ صَفِيِّكَ، الْفَائِزُ بِكَرَامَتِكَ، أَكْرَمْتَهُ بِالشَّهَادَةِ، وَحَبَوْتَهُ بِالسَّعَادَةِ، وَاجْتَبَيْتَهُ بِطِيبِ الْوِلادَةِ، وَجَعَلْتَهُ سَيِّداً مِنَ السَّادَةِ، وَقَائِداً مِنَ الْقَادَةِ، وَذَائِداً مِنَ الذَّادَةِ، وَأَعْطَيْتَهُ مَوَارِيثَ الْأَنْبِيَاءِ، وَجَعَلْتَهُ حُجَّةً عَلَىٰ خَلْقِكَ مِنَ الْأَوْصِيَاءِ، فَأَعْذَرَ فِي الدُّعَاءِ، وَمَنَحَ النُّصْحَ،
وَبَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيكَ لِيَسْتَنْقِذَ عِبَادَكَ مِنَ الْجَهَالَةِ، وَحَيْرَةِ الضَّلالَةِ، وَقَدْ تَوَازَرَ عَلَيْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْيا، وَبَاعَ حَظَّهُ بِالْأَرْذَلِ الْأَدْنىٰ، وَشَرَىٰ آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الْأَوْكَسِ، وَتَغَطْرَسَ وَتَرَدَّىٰ فِي هَوَاهُ، وَأَسْخَطَكَ وَأَسْخَطَ نَبِيَّكَ وَأَطَاعَ مِنْ عِبادِكَ أَهْلَ الشِّقاقِ وَالنِّفاقِ، وَحَمَلَةَ الْأَوْزارِ، الْمُسْتَوْجِبِينَ النَّارَ، فَجاهَدَهُمْ فِيكَ صابِراً مُحْتَسِباً حَتَّىٰ سُفِكَ فِي طَاعَتِكَ دَمُهُ وَاسْتُبِيحَ حَرِيمُهُ؛ اللّٰهُمَّ فَالْعَنْهُمْ لَعْناً وَبِيلاً، وَعَذِّبْهُمْ عَذاباً أَلِيماً .
السَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ سَيِّدِ الْأَوْصِياءِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ أَمِينُ اللّٰهِ وَابْنُ أَمِينِهِ، عِشْتَ سَعِيداً، وَمَضَيْتَ حَمِيداً، وَمُتَّ فَقِيداً، مَظْلُوماً شَهِيداً، وَأَشْهَدُ أَنَّ اللّٰهَ مُنْجِزٌ مَا وَعَدَكَ، وَمُهْلِكٌ مَنْ خَذَلَكَ، وَمُعَذِّبٌ مَنْ قَتَلَكَ، وَأَشْهَدُ أَنَّكَ وَفَيْتَ بِعَهْدِ اللّٰهِ، وَجاهَدْتَ فِي سَبِيلِهِ حَتّىٰ أَتَاكَ الْيَقِينُ، فَلَعَنَ اللّٰهُ مَنْ قَتَلَكَ، وَلَعَنَ اللّٰهُ مَنْ ظَلَمَكَ، وَلَعَنَ اللّٰهُ أُمَّةً سَمِعَتْ بِذٰلِكَ فَرَضِيَتْ بِهِ؛
اللّٰهُمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ أَنِّي وَلِيٌّ لِمَنْ والاهُ، وَعَدُوٌّ لِمَنْ عاداهُ، بِأَبِي أَنْتَ وَأُمِّي يَا ابْنَ رَسُولِ اللّٰهِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فِي الْأَصْلابِ الشَّامِخَةِ، وَالْأَرْحامِ الْمُطَهَّرَةِ ، لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجاهِلِيَّةُ بِأَنْجاسِها، وَلَمْ تُلْبِسْكَ الْمُدْلَهِمَّاتُ مِنْ ثِيابِها، وَأَشْهَدُ أَنَّكَ مِنْ دَعائِمِ الدِّينِ، وَأَرْكانِ الْمُسْلِمِينَ، وَمَعْقِلِ الْمُؤْمِنِينَ، وَأَشْهَدُ أَنَّكَ الْإِمامُ الْبَرُّ التَّقِيُّ الرَّضِيُّ الزَّكِيُّ الْهادِي الْمَهْدِيُّ،
وَأَشْهَدُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِكَ كَلِمَةُ التَّقْوىٰ، وَأَعْلامُ الْهُدىٰ، وَالْعُرْوَةُ الْوُثْقىٰ، وَالْحُجَّةُ عَلَىٰ أَهْلِ الدُّنْيا، وَأَشْهَدُ أَنِّي بِكُمْ مُؤْمِنٌ، وَبِإِيابِكُمْ مُوقِنٌ، بِشَرايِعِ دِينِي، وَخَواتِيمِ عَمَلِي، وَقَلْبِي لِقَلْبِكُمْ سِلْمٌ، وَأَمْرِي لِأَمْرِكُمْ مُتَّبِعٌ، وَنُصْرَتِي لَكُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّىٰ يَأْذَنَ اللّٰهُ لَكُمْ، فَمَعَكُمْ مَعَكُمْ لَامَعَ عَدُّوِكُمْ، صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْكُمْ، وَعَلَىٰ أَرْواحِكُمْ وَأَجْسادِكُمْ، وَشاهِدِكُمْ وَغَائِبِكُمْ، وَظَاهِرِكُمْ وَبَاطِنِكُمْ، آمِينَ رَبَّ الْعالَمِينَ.
سلام بر ولی خدا و محبوبش، سلام بر دوست خدا و برجسته و شریفش، سلام بر بنده برگزیده خدا و فرزند برگزیدهاش، سلام بر حسین مظلوم و شهید، سلام بر آن دچار پریشانیها و کشته اشکها،
خدایا من گواهی میدهم که حسین ولی تو و فرزند ولی تو و برگزیده تو و فرزند برگزیده توست، حسینی که به کرامتت رسیده و او را به شهادت گرامی داشتی و به خوشبختی ویژهاش ساختی و به پاکی ولادت برگزیدی و او را آقایی از آقایان و پیشروی از پیشروان و مدافعی از مدافعان حق قرار دادی و میراثهای پیامبران را به او عطا کردی و او را از میان جانشینان، حجّت بر بندگانت قرار دادی و در دعوتش جای عذری باقی نگذاشت و از خیرخواهی دریغ نورزید
و جانش را در راه تو بذل کرد تا بندگانت را از جهالت و سرگردانی گمراهی برهاند، درحالیکه بر ضدّ او به کمک هم برخاستند، کسانی که دنیا مغرورشان کرد و بهره واقعی خود را به فرومایهتر و پستتر چیز فروختند و آخرتشان را به کمترین بها به گردونه فروش گذاشتند، تکبّر کردند و خود را در دامن هوای نفس انداختند، تو را و پیامبرت را به خشم آوردند و اطاعت کردند از میان بندگانت، اهل شکافافکنی و نفاق و بارکشان گناهان سنگین و سزاواران آتش را، پس با آنان درباره تو صابرانه و به حساب تو جهاد کرد تا در طاعت تو خونش ریخته شد و حریمش مباح گشت؛ خدایا آنان را لعنت کن لعنتی سنگین و عذابشان کن عذابی دردناک،
سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند سرور جانشینان، گواهی میدهم که تو امین خدا و فرزند امین اویی، خوشبخت زیستی و ستوده درگذشتی و از دنیا رفتی گمگشته و مظلوم و شهید، گواهی میدهم که خدا وفاکننده است آنچه را به تو وعده داده و نابودکننده کسانی که از یاریات دریغ ورزیدند و عذاب کننده کسانی که تو را کشتند و گواهی میدهم که تو به عهد خدا وفا کردی و در راهش به جهاد برخاستی تا آنکه مرگ به سویت آمد، پس خدا لعنت کند کسانی که تو را کشتند و به تو ستم کردند و این جریان را شنیدند و به آن خشنود شدند؛
خدایا من تو را شاهد میگیرم که من دوستم با آنانکه او را دوست دارند و دشمنم با آنانکه با او دشمناند، پدر و مادرم فدایت ای فرزند رسول خدا، گواهی میدهم که تو در صلبهای بلندمرتبه و رحمهای پاک نوری بودی، جاهلیت با ناپاکیهایش تو را آلوده نکرد و از جامههای تیره و تارش به تو نپوشاند و گواهی میدهم که تو از ستونهای دین و پایههای مسلمانان و پناهگاه مردم مؤمنی و گواهی میدهم که پیشوای نیکوکار، با تقوا، راضی به مقدرات حق، پاکیزه، هدایت کننده و هدایت شدهای
و گواهی میدهم که امامان از فرزندانت، اصل تقوا و نشانههای هدایت و دستگیره محکم و حجّت بر اهل دنیا هستند و گواهی میدهم که من به یقین مؤمن به شمایم و به بازگشتتان یقین دارم، بر اساس قوانین دینم و پایانهای کردارم و قلبم با قلبتان در صلح است و کارم پیرو کارتان میباشد و یاریام برای شما آماده است تا خدا به شما اجازه دهد، پس با شمایم نه با دشمنانتان، درودهای خدا بر شما و بر ارواح و پیکرهایتان و بر حاضر و غایبتان و بر ظاهر و باطنتان، آمین ای پروردگار جهانیان.
پس دو رکعت نماز میخوانی و برای آنچه میخواهی دعا میکنی.
مضمون زیارت
| نیایش |
|
زیارت اربعین که با سلام به امام حسین(ع) آغاز شده و پایان مییابد، نوعی تجدید میثاق با امام حسین(ع) و اهلبیت(ع) به شمار میرود. ترسیم سیما و ویژگیهای امام حسین(ع)، ابراز وفاداری نسبت به راه و مرام آنان، اعلام برائت از قاتلان و دشمنان، بیان مواضع و همبستگی با خط اهلبیت، اعلام تبعیت و تسلیم از ائمه(ع)، شناخت چهره حق و باطل و بیان فلسفه نهضت عاشورا از محورهای اصلی این زیارت شمرده شده است.[۸]
محور های کلی و اصلی در زیارت اربعین عبارتند از:
- تبیین مقام معنوی امام و امامت و پارهای از مظلومیت امام حسین(ع) در قالب سلامهای توصیفی.
- تبیین عظمت و جایگاه والای امام حسین(ع) و گواهی به کرامت و سعادت وی در پرتو شهادت.[یادداشت ۲]
- تبیین مقامات ویژه اهداف قیام حسینی و رهایی بندگان خدا در پرتو آن از جهالت و نادانی و گمراهی.[یادداشت ۳]
- معرفی جبهه دشمن و بیان ویژگیهای آنان مانند: فریبخورندگان از دنیا، آخرتفروشان، هواپرستان، پیرویکنندگان از گناهکاران، منافقان و دوزخیان.
- گواهی به تحقق وعدههای الهی درباره امام حسین(ع) و دشمنانش.
- جهاد و پایداری و صبر خالصانه امام(ع) تا نیل به شهادت در راه اطاعت از خداوند.
- درخواست لعنت و نفرین از خداوند برای تمام کسانی که به هر نحو به امام ظلم رواداشتند.
- گواهی مجدد به مقامات والای امام و استمرار نسل امامان هدایت و تقوی از امام حسین(ع).
- گواهی به بهره بردن تمام مسلمانان و مؤمنان از امام و حجت بودن او بر تمام اهل دنیا.
- گواهی به پیروی کامل از امام حسین(ع) با قلب و دل، تسلیم در برابر او در ذهن و اندیشه و همراهی و حمایت با یاری کردن در میدان عمل.
- اعلام آمادگی برای یاری اهلبیت(ع) در هنگام ظهور امام زمان(عج) و همراهی با آنان و دشمنی با دشمنانشان.[۹]
زیارتنامه منقول از عطیه عوفی
در این زیارتنامه که از عطیه عوفی[۱۰] همسفر جابر بن عبدالله انصاری نقل شده، آمده است که در بیستم صفر با جابر بن عبدالله انصاری بودم، چون به غاضریه رسیدیم، در آب فرات، غسل کرد و پیراهن پاکیزهای پوشید. آنگاه به من گفت: آیا همراه خود عطر داری؟ گفتم: سُعد (مادهای معطر) با من هست، قدری از آن گرفت و بر سر و بدن پاشید و پابرهنه روانه شد تا نزد قبر امام حسین(ع) ایستاد. سه مرتبه الله اکبر گفت و سپس افتاد و بیهوش شد، چون به هوش آمد شنیدم میگفت: «السّلام علیکم یا ال الله ...» که همان زیارت نیمه رجب است.[۱۱]
راهپیمایی اربعین
به گفته برخی پژوهشگران، راهپیمایی در روز اربعین از زمان امامان(ع) در بین شیعیان رایج بوده است. سید محمدعلی قاضی طباطبایی در کتاب تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء، زیارت امام حسین در روز اربعین را سنت و رفتار مداومِ شیعیان از زمان ائمه دانسته که در زمان بنیامیه و بنیعباس نیز به این حرکت پایبند بودهاند.[۱۲]
مراسم راهپیمایی اربعین که در اواخر قرن ۱۴ قمری از سوی حزب بعث عراق، ممنوع شده بود، با سقوط این حزب در ۱۳۸۲ش، بار دیگر در عراق احیا شد و پس از آن، هر ساله جمعیت بیشتری نسبت به سال قبل در آن شرکت میکند.[۱۳]
توصیه به زیارت اربعین باعث شده شیعیان به ویژه ساکنان عراق، همه ساله از نقاط مختلف عراق به سوی کربلا حرکت کنند. این حرکت را که غالباً به صورت پیاده صورت میگیرد، از بزرگترین راهپیماییها یا گردهماییهای مذهبی جهان دانستهاند.[۱۴] در سال ۱۴۰۱ش/۱۴۴۴ق که پس از گذشت چند سال از شیوع کرونا، نخستین سال بدون محدودیتهای کرونایی بود، خبرگزاریها آمار زائران کربلا را بیش از ۲۱ میلیون اعلام کردند.[۱۵]
تکنگاری
- اسرار زیارت الاربعین تقریر بحث های شیخ محمد سند که به قلم ابراهیم حسین بغدادی نوشته و از سوی انتشارات دار المحجة البیضاء منتشر شده است.
- فلسفه و آداب زیارت اربعین، علیرضا بهمانی، قم، تمدن نوین اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۷ش.
پانویس
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۵۲.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۵۲.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۳۳۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۷۸۷.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۳۳۴.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۳۳۴.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۱۱۳و۱۱۴.
- ↑ محدثی، «مضامین زیارت اربعین»، ص۱۱۲.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۰ش، زیارت اربعین، ص۷۷۶-۷۷۸.
- ↑ علامه مجلسی، بحارالانوار،۱۴۰۳ق، ج۶۵، ص۱۳۰.
- ↑ علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۵، ص۱۳۰ و ج۹۸، ص۱۹۵؛ کلیات مفاتیح الجنان، باب سوم، زیارت اربعین، ص۴۶۹.
- ↑ قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اول اربعین، ۱۳۶۸ش، ص۲.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۱۰۲.
- ↑ «گزارش روزنامه فرانسوی لوموند از مراسم اربعین در کربلا»، سایت روزنامه لوموند.
- ↑ نگاه کنید به: «تعداد زائران اربعین اعلام شد»، خبرگزای ایسنا؛ «رکوردهایی که در اربعین ۱۴۰۱ش به دست آمد»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «ویزا نمی خواهد بیا! در مرزها غوغاست»، پایگاه تخصصی امام حسین(ع).
یادداشت
- ↑ برخی براین باورند که با دقت در متن روایت آشکار میشود که امام در مقام برشمردن توصیه اخلاقی یا دستورالعملی برای تقویت ایمانِ قلبی نیست، بلکه در صدد بیان تفاوتهای نمادین و ظاهری است که بین شیعه و مخالفان شیعه وجود دارد. علامتهایی که شیعیان را از جامعه اهل سنت متمایز میکند. مومن در اینجا به معنای شیعه امامی است و نه معنای فردی که اعتقاد قلبی به چیزی دارد.
- ↑ الْفَائِزُ بِكرَامَتِك أَكرَمْتَهُ بِالشَّهَادَةِ وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعَادَةِ.
- ↑ وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیك لِیسْتَنْقِذَ عِبَادَك مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیرَةِ الضَّلالَةِ.
منابع
- مفاتیح الجنان.
- «تعداد زائران اربعین اعلام شد»، خبرگزای ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۸ مرداد ۱۴۰۲ش.
- «رکوردهایی که در اربعین ۱۴۰۱ش به دست آمد»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۸ فروردین ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۸ مرداد ۱۴۰۲ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- شیخ طوسی، محمدبن حسن، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسه فقه شیعه، ۱۴۱۱ق.
- قاضی طباطبایی، سید محمدعلی، تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهدا(ع)، قم، بنیاد علمی و فرهنگی شهید آیتالله قاضی طباطبایی، ۱۳۶۸ش.
- «گزارش روزنامه فرانسوی لوموند از مراسم اربعین در کربلا»، سایت روزنامه لوموند، تاری درج مطلب: ۱۳ دسامبر ۲۰۱۴م، تاریخ بازدید: ۲۰ مرداد ۱۴۰۳ش.
مجلسی، محمدباقر، بِحارُ الاَنوارِ الجامعةُ لِدُرَرِ اَخبارِ الاَئمةِ الاَطهار، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- محدثی، جواد، «مضامین زیارت اربعین»، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۹، تابستان ۱۳۹۳ش.
- مظاهری، محسن حسام، فرهنگ سوگ شیعی، تهران، نشر خیمه، ۱۳۹۵ش.
پیوند به بیرون
| زیارات خاص |  | |
|---|---|---|
| زیارت جامعه | ||
| مرتبط | ||